Endokrynolog – czym się zajmuje i jakie choroby leczy

Czym zajmuje się endokrynolog?

Endokrynolog to lekarz, który zajmuje się chorobami i zaburzeniami układu dokrewnego, a więc odpowiedzialnego za wydzielanie hormonów. Narządy związane z układem dokrewnym to na przykład tarczyca (i to głównie z tym narządem kojarzmy endokrynologa – to „lekarz od tarczycy”), trzustka, przytarczyce, przysadka mózgowa, szyszynka, grasica, jądra czy jajniki. Nazwa „dokrewne” wiąże się z tym, że wydzielane przez te narządy hormony trafiają do krwi, a wraz z nią są rozprowadzane po całym ciele wpływając na przeróżne aspekty funkcjonowania organizmu, o które czasem byśmy je nawet nie podejrzewali, mowa o odczuwaniu ciepła i zimna, kontrolowaniu temperatury ciała, procesów metabolicznych czy nastroju. Inaczej nazywane są też narządami wydzielania wewnętrznego, stąd zresztą nazwa specjalizacji, pochodząca z greki, od zbitki trzech słów: endon (wewnątrz), krino (wydzielanie) i logos (nauka).

Zaburzeniami układu dokrewnego u pacjentów w wieku od 0 do 18 lat zajmuje się endokrynolog dziecięcy (pełna nazwa specjalizacji to endokrynologia i diabetologia dziecięca). Z kolei z zaburzeniami związanymi z płodnością i chorobami układu rozrodczego może zajmować się lekarz o specjalizacji ginekolog endokrynolog (tutaj pełna nazwa brzmi endokrynologia ginekologiczna i rozrodczości). Powiązane specjalizacje to androlog (zajmuje się chorobami męskiego układu rozrodczego, spadkiem libido itp.) czy tyreolog (to w zasadzie zawężenie endokrynologii, skupienie się wyłącznie na problemach z pracą tarczycy).

Jakie badania wykonuje endokrynolog?

Pierwszym z badań zleconych przez endokrynologa (lub przed wizytą u niego u lekarza pierwszego kontaktu) na pewno będzie badanie krwi i moczu – to w nim wychodzi poziom wielu hormonów. Najczęściej zlecanymi badaniami przez endokrynologa są te związane z tarczycą. Badań na tarczycę można wymienić kilka: tak zwane TSH (na hormon tyreotropowy, tyreotropinę), badanie hormonów FT3 i FT4 (wolnej trijodotyroniny oraz tyroksyny), USG tarczycy i wreszcie anty-TPO (to test na obecność przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie). Czasem zachodzi potrzeba wykonania uzupełniających badań scyntygraficznych, które polegają na podaniu pacjentowi jodu lub technetu, a potem obserwacji gruczołu za pomocą specjalnej kamery. Endokrynolog może po badaniach zlecić na przykład biopsję tarczycy.

Wizyta u endokrynologa nie wymaga żadnych specjalnych przygotowań, oczywiście o ile zjawiamy się na niej z wynikami badań (badania krwi i moczu powinny być robione na czczo, w godzinach porannych). Standardem są na niej badania stetoskopem, mierzenia ciśnienia, pulsu, wagi.

Jakie choroby leczy endokrynolog?

Wśród chorób leczonych przez endokrynologa wymienić można te związane z tarczycą (niedoczynność i nadczynność i wiążące się z nimi choroba Gravesa i Basedowa, Hashimoto, gruczolaki, rak brodawkowaty, wole tarczycy), przytarczycami (ich niedoczynność lub nadczynność), przysadką mózgową (choroba Cushinga, akromegalia, różnego typu guzy), nadnerczami (ponownie choroba Cushinga, ale i choroba Addisona, guz chromochłonny), trzustką (cukrzyca, nowotwory), gruczołami płciowymi (zespół policystycznych jajników, problemy z nieregularnym miesiączkowaniem, zespół napięcia przedmiesiączkowego, zaburzenia płodności). Do tego dochodzą niektóre choroby autoimmunologiczne i wszelkie tak zwane zespoły androgenne, a więc nadmierne owłosienie ciała, ale i szybko postępujące łysienie czy trądzik w różnych jego odmianach.

Nieco innymi schorzeniami zajmuje się endokrynolog dziecięcy. Obejmują one chociażby zaburzenia ze wzrostem, zarówno zbyt wysoki jak na wiek pacjenta, jak i niskorosłość. Do tego wszelkie zaburzenia związane z dojrzewaniem płciowym, zbyt szybkim lub zbyt późnym, zaburzenia w odżywianiu, a nawet kłopoty z pamięcią.

Objawy chorób endokrynologicznych – kiedy zgłosić się do endokrynologa?

Chorób związanych z układem dokrewnym jest bardzo dużo i dają zróżnicowane objawy, najczęściej mało specyficzne i tożsame z wieloma objawami chorób związanych na przykład z krążeniem czy sferą psychiczną. Ogólnie zaniepokojenie powinno budzić poczucie nieustannego zmęczenia i osłabienia, wahania nastroju, skoki gorąca, a także skoki wagi – w obu kierunkach – które nie są w żaden sposób związane ze zmianą diety czy stylu życia. Niepokojące się zmiany skórne, jej przetłuszczanie się lub wręcz odwrotnie, wysuszanie, pojawianie się trądziku. Do endokrynologa powinny się też zgłosić kobiety ze zmianami w cyklu czy pojawiającym się u nich nadmiernym owłosieniem w nietypowych miejscach (twarz, plecy, klatka piersiowa). Z innych objawów chorób endokrynologicznych można dodać jeszcze nadmierną potliwość, zaburzenia snu, zaburzenia widzenia, wytrzeszcz oczu, obrzęki nóg i stóp, nagłe kołatania serca, nawracające bóle głowy, zaburzenia erekcji, spadek libido, wypadanie włosów, spadek odporności, wzmożone pragnienie połączone z częstym oddawaniem moczu, mlekotok u karmiących.

Już konkretnie do objawów związanych z najczęstszymi chorobami układu dokrewnego, czyli chorobami tarczycy zalicza się przede wszystkim ciągłe uczucie zimna lub gorąca, nadpobudliwość lub dla odmiany chroniczne zmęczenie, bezsenność lub wzmożoną senność pojawiającą się zazwyczaj w ciągu dnia, nerwowość lub jej przeciwieństwo, przesadne uspokojenie. Mogą się pojawić skoki ciśnienia, dolegliwości powiązane z układem trawiennym, a u dzieci zaburzenia wzrostu.

Endokrynolog prywatnie i NFZ

Do endokrynologa możemy umówić się na wizytę ze skierowaniem na NFZ, wystawianym przez lekarza pierwszego kontaktu. Czas oczekiwania na wizytę u endokrynologa w poradni potrafi się różnić diametralnie w zależności od województwa – przykładowo w Warszawie i okolicy to w zasadzie wizyty z dnia na dzień, ale już w Małopolsce to 2-3 miesiące, a na Śląsku można poczekać blisko pół roku. Czekanie na wizytę do specjalisty często jest o wiele dłuższe, może przekraczać rok. Można oczywiście umówić się na wizytę prywatnie, choć i tu do specjalisty raczej nie dostaniemy się od razu, bywają przypadki kilkumiesięcznego oczekiwania. Do wyboru są konsultacje online (zaczynające się od 100 złotych) i tradycyjne (koszt to około 200-300 złotych plus badania, najwięcej kosztuje USG tarczycy). Telekonsultacje raczej nie pozwolą na postawienie ostatecznej diagnozy czy wdrożenie pełnego leczenia, natomiast mogą być podpowiedzią co do ustalenia następnych kroków – jakie badania, czy zapisać się do poradni, na wizytę „na żywo” itp.