Jak przygotować się do kolonoskopii? Porady i sposoby
Co to jest kolonoskopia?
Kolonoskopia to zabieg przeprowadzany przez gastroenterologa. Może pełnić funkcję diagnostyczną lub terapeutyczną. To rodzaj tak zwanego badania przesiewowego, polegające na wprowadzeniu przez odbyt aparatu zakończonego kamerą i źródłem światła, z drugiej strony, tak zwanym manipulatorem, który pozwala nim sterować lekarzowi. Sam aparat o długości 130-200 centymetrów jest giętki (musi pokonać zakręty pod kątem 90 stopni), finalnie trafia do jelita grubego, do którego w czasie badania pompowane jest powietrze, poprawiające ogólną widoczność i wygładzające fałdy w jelicie. Kamera pozwala zaobserwować ewentualne zmiany na ściankach jelita grubego, ale nie tylko – aparat do kolonoskopii jest w stanie pobrać materiał do biopsji czy też usunąć polipy, które znajdują się w jelicie grubym. Pacjent podczas kolonoskopii leży na lewym boku, z kolanami podkurczonymi do klatki piersiowej.
Kolonoskopia jest refundowana przez NFZ dla pacjentów w wieku 50-65 lat, a także dla osób od 40 roku życia w grupach wysokiego ryzyka. W innych przypadkach należy wykonać ją płatnie, tutaj ceny są różne, zależą od rodzaju zabiegu (usuwanie polipów jest płatne) i rodzaju znieczulenie (ogólne jest dość drogim „dodatkiem”). Czas oczekiwania na zabieg zależy od województwa, ale i samego szpitala, średnia to 1-3 miesiące; na internecie można znaleźć informacje o kolejkach w poszczególnych placówkach w województwach.
Wskazania do wykonania kolonoskopii
Kolonoskopia jest szczególnie przydatna w diagnozowaniu zmian nowotworowych w jelicie grubym. Poza tym sprawdza się w przypadku podejrzenia choroby Leśniewskiego-Crohna oraz różnych typów niedokrwistości spowodowanej niedoborami żelaza (przede wszystkim tych o niewyjaśnionych przyczynach). Do tego dochodzi potwierdzenie obecności polipów w jelicie grubym i ich usuwanie, wykrywanie przyczyn krwawienia z dolnej części układu pokarmowego, klinicznych biegunek pojawiających się z nieznanych powodów. Jest również kilka przeciwwskazań do wykonania kolonoskopii. To na przykład silne stany zapalne jelita, niestabilna choroba wieńcowa, ostra niewydolność serca, perforacja ścian jelita grubego. Negatywne skutki kolonoskopii mogą się tez pojawić w przypadku zaburzeń krzepnięcia krwi, przy silnej niewydolności oddechowej, odradza się przeprowadzanie zabiegu u kobiet w 2 i 3 trymestrze ciąży. Kolonoskopia uważana jest za zabieg bezpieczny, ale w wyjątkowych przypadkach może dojść do powikłań – mowa o uszkodzeniu ścianki jelita przez sam aparat, a także krwawień po polipektomii. Niekiedy mogą się pojawić wzdęcia i gazy; powinny minąć same, jeśli nie, konieczne jest skontaktowanie się z lekarzem. Dodatkowym czynnikiem ryzyka jest minimalna, ale jednak istniejąca możliwość zakażenia, na przykład wirusami zapalenia wątroby.
Jak przygotować się do kolonoskopii
Badanie jest nieskuteczne, gdy jelita są wypełnione treścią pokarmową, trzeba więc przed zabiegiem oczyścić je i okrężnicę. Przygotowanie do kolonoskopii obejmuje więc po pierwsze zmianę diety na płynną, a następnie zażycie środka przeczyszczającego. O ilości i częstotliwości przyjmowania środków przeczyszczających zawsze decyduje lekarz, nigdy sam pacjent. Są to leki, które ogólnie nie są wchłaniane do organizmu, działając tylko na obszar jelita grubego. Na kilka dni przed zabiegiem można też przyjmować lek/środek oczyszczający jelita, a wypisywany na receptę przez lekarza. Ważne, by na tydzień przed kolonoskopią odstawić preparaty z żelazem, a także leki przeciwkrzepliwe (te ostatnie można zamienić na heparynę drobnocząsteczkową).
Dieta przed kolonoskopią
Lekarz przed wykonaniem zabiegu zleca dietę przed kolonoskopią. Dotyczy ona standardowo doby przed zabiegiem. W tym czasie należy unikać spożywania posiłków stałych, a przejść na dietę płynną (przyjmowanie płynów jest ważne, zapobiega odwodnieniu). Płyny mogą być w zasadzie dowolne, niegazowane, ale nie powinny mieć czerwonego koloru i nie mogą barwić na tenże kolor (sok z buraków), gdyż mylnie może on zostać wzięty za krew. Najlepiej gdyby była to woda, soki owocowe (klarowane), lekkie buliony i różne napary ziołowe. Przed samym zabiegiem pacjent powinien już pić tylko niegazowaną wodę. Wyjątkiem jest zabieg w znieczuleniu ogólnym, wtedy już 4 godziny przed kolonoskopią nie można przyjmować także płynów.
Idealne jest jednak rozpoczęcie diety przed kolonoskopią już około 5 dni przed zabiegiem. Tutaj zalecenia lekarza związane są z przerzuceniem się na tak zwaną dietę małoresztkową. Oznacza ona, że pominąć należy w niej wszystko, co zawiera pestki, nasiona, dużo tłuszczu. Na liście produktów zakazanych znajdują się napoje gazowane, mleko i przetwory z niego. Lekarz może dać pacjentowi rozpisaną dietę przed kolonoskopią.
Ile trwa kolonoskopia?
Zabieg może się różnić długością w zależności od tego, do czego jest wykorzystywany. Można jednak założyć, że średni czas trwania kolonoskopii waha się między 15 a 60 minut (najczęściej między 30-45), jest więc o wiele krótszy niż jeszcze kilkanaście lat wcześniej (poza tym sam aparat nie tylko daje obraz lepszej jakości, ale i jest węższy niż kiedyś, co znacznie obniża dyskomfort zabiegu). Przed zabiegiem pacjent zazwyczaj dostaje leki sedatywne (a więc uspokajające, wyciszające pewne obszary mózgu, zmniejszające lęk, rozluźniające), a także przeciwbólowe, dyskomfort nie musi więc być wcale tak duży, jak mogłoby się wydawać. Warto wiedzieć, że wnętrze jelita nie jest unaczynione nerwowo, oznacza to, że nawet zabieg biopsji czy usunięcia – specjalnymi szczypczykami lub pętlą – polipa nie jest bolesny i nie wymaga dodatkowego znieczulenia. Mimo tego i tak jednym z najczęściej padających pytań jest „Czy kolonoskopia boli?”. Reguły nie ma, wiele zależy od wrażliwości pacjenta i ułożenia jelit, poza tym nie zawsze podawane jest znieczulenie i w takim przypadku pewien ból rzeczywiście może się pojawić. Dobrze wiedzieć, że można zażyczyć sobie znieczulenie ogólne lub też badanie na raka jelita z próbki kału, co jest zupełnie nieinwazyjne.
