Badania na trzustkę – jakie badania wykonać, aby ocenić stan trzustki?

Jakie badania pomogą ocenić stan trzustki?

Przypominająca ślimaka – lub haczyk – niewielka, ważąca zaledwie do 100g, trzustka leży w tylnej części jamy brzusznej, za żołądkiem, mniej więcej na środku nadbrzusza. Podstawowe funkcje trzustki to produkcja hormonów (przede wszystkim regulujących poziom glukozy we krwi), a także enzymów trawiennych, które potem trafiają do jelit. Podstawowymi badaniami, które pomagają w diagnostyce chorób trzustki są oznaczenia aktywności enzymów, amylazy i lipazy, w surowicy krwi. Oprócz tego przeprowadza się też badania uzupełniające, obejmujące morfologię krwi, OB, CRP, przeciwciała IgG4, glukozę, niekiedy markery nowotworowe. W przypadku wykrycia choroby lub niejednoznacznych wyników badań pacjent zostaje skierowany na badania obrazowe (USG, EUS, tomografia itp).

Jakie są choroby trzustki?

Najczęstszymi chorobami trzustki są zdecydowanie różne choroby zapalne (ostre zapalenie trzustki), o charakterze przewlekłym lub nagłym. Narząd ten nękają również torbiele i choroby nowotworowe. Objawy chorej trzustki to zazwyczaj promieniujący do kręgosłupa ból w nadbrzuszu, nudności, wymioty i gorączka, niekiedy również brak łaknienia, wzdęcia, nietolerowanie pokarmów tłustych. Ból trzustki opisywany jest jako nagły, silny, opasający. Z kolei objawy nowotworów są niecharakterystyczne, stąd bez regularnych badań profilaktycznych trudno często o szybką trafną diagnozę.

Badania USG trzustki

USG trzustki to najlepszy sposób na wykrycie zmian nowotworowych, torbieli czy nacieków na tym narządzie. Badanie USG trzustki powinno być wykonywane na czczo, minimum 6 godzin od ostatniego posiłku, a już dzień przed badaniem powinno się jeść potrawy lekkostrawne i unikać pokarmów wzdymających. USG jest krótkie, bezbolesne, skierowanie na nie może wystawić lekarz pierwszego kontaktu.

Badanie EUS trzustki

EUS, ultrasonografia endoskopowa, to coś w rodzaju dokładniejszej gastroskopii – lekarz wprowadza głowicę USG do ciała pacjenta, co pozwala na dokładne zbadanie poszczególnych narządów, ich budowy, zmian w nich. EUS stosuje się zazwyczaj wtedy, gdy wyniki innych badań trzustki są niejednoznaczne, a także przy chorobach nowotworowych. EUS przeprowadzane jest pod kontrolą anastezjologa, przy znieczuleniu dożylnym. Przed badaniem EUS, podobnie jak przy USG trzustki, pacjenta obowiązuje minimum 6-godzinne wstrzymanie się od jedzenia, pić można tylko wodę mineralną, do 4 godzin przed zabiegiem.

Badanie krwi na trzustkę

Najważniejsze badania krwi na trzustkę związane są ze wspomnianymi enzymami, amylazą i lipazą, ale w pakiecie można od razu zrobić pozostałe, łącznie ze wskaźnikiem insulinooporności i CA 19-9 (to badanie antygenu nowotworowego). Przy ostrym zapaleniu trzustki parametry enzymów w surowicy wzrastają kilkukrotnie, przy przewlekłych stanach zapalnych mogą, ale nie muszą, być lekko podwyższone. Badanie amylazy najlepiej zestawić z wynikami badania moczu, porównanie wyników daje odpowiedź, czy miało/ma miejsce zapalenie trzustki czy na przykład choroby nerek.

Jakie badania pomogą wykryć raka trzustki?

Ostateczne rozpoznanie raka trzustki wymaga oczywiście badania histopatologicznego, na podstawie pobranego wycinka. Przedtem jednak wykonuje się szereg innych badań, wśród których można wymienić USG jamy brzusznej, tomografię komputerową jamy brzusznej, badanie EUS, badanie radiologiczne przewodu pokarmowego, badanie biochemiczne krwi CA 19-9, a do tego badania innych markerów nowotworowych i hormonów. Objawy raka trzustki są typowe dla innych chorób tego narządu (ból, nudności, wymioty, utrata masy ciała). Najczęściej jest złośliwy, rokowania przy późnym wykryciu choroby są złe – choroba postępuje szybko, średnia długość życia po diagnozie to zaledwie 6 miesięcy, tym ważniejsza jest profilaktyka w tym kierunku.

Jakie badania na zapalenie trzustki?

Ostre zapalenie trzustki może prowadzić do licznych powikłań, a nawet do niewydolności różnych narządów. Najczęściej za chorobę odpowiada kamica żółciowa i nadużywanie alkoholu. W diagnostyce zapalenia trzustki zazwyczaj wystarczą badania lipazy w krwi, a także amylazy w krwi i moczu. Badanie to nie zawsze jest jednak miarodajne (zdarza się, ze enzymy są w granicach normy mimo stanów zapalnych), w przypadku wątpliwości stosuje się badania obrazowe.

Badania na trzustkę – cena

Badania na trzustkę w ramach profilaktyki lub diagnostyki choroby można wykonać na NFZ, bezpłatnie, ale wtedy niezbędne jest skierowanie. Można wykonać też badania na trzustkę prywatnie, zazwyczaj dotyczą krwi, najczęściej znajdziemy je w pakietach (enzymy plus CA 19-9), których cena waha się między 75-120 złotych. W przypadku badań rozszerzonych o inne parametry cena oczywiście wzrasta, pełne badania krwi to około 200-250 złotych. USG trzustki to najczęściej koszt od około 150 złotych w górę. Badanie EUS to już bardziej kosztowna sprawa, przekraczająca 1000 złotych (rzecz jasna dostępne jest także na NFZ, wówczas trzeba mieć skierowanie do szpitala).