Czystek – zastosowanie, właściwości, działanie, na co pomaga?

Czystek – właściwości lecznicze

Czystek to rodzaj krzewów z rodziny czystkowatych lub inaczej posłonkowatych; do rodziny tej należy około 30 gatunków roślin, w większości rosnących w rejonie Morza Środziemnego, ale spotykanych od Iranu po Wyspy Kanaryjskie. W Polsce nie występują w warunkach naturalnych, ale są uprawiane, także z powodów dekoracyjnych, kwitną bowiem efektownie i długo. Większość gatunków czystka ceniona jest ze względu na właściwości lecznicze, ich liście zawierają bowiem bardzo wiele naturalnych antyutleniaczy. Właściwości lecznicze czystka wykorzystuje się też w kosmetologii, działa antyseptycznie, ściągająco, przeciwzmarszczkowo, ułatwia gojenie się, a także usuwanie świeżych blizn. W Polsce najczęściej jest sprzedawany gatunek zwany czystkiem kreteńskim (Cistus creticus lub incanus). Różne gatunki czystka mają nieco odmienne od siebie działanie, więc nie każdy sprawdzi się przy każdej z dolegliwości.

Na co działa czystek?

W dawnych czasach, a tradycje ziołolecznicze czystka sięgają starożytności, wykorzystywano głównie ladanum, czyli żywicę z tej rośliny (pędy i liście są w nią bardzo bogate, stąd czystek łatwo pada ofiarą pożarów, które mu jednak tylko pomagają – odradza się szybciej niż konkurencyjne rośliny).Żywicę taką stosowano na wiele schorzeń, od problemów z układem oddechowym, przez biegunki po okłady na rany. Obecnie szerzej wykorzystuje się jego suszone liście, które zawierają składniki stymulujące pracę układu odpornościowego – działają przeciwzapalnie, przeciwwirusowo, wzmacniająco, ograniczają zapadalność na choroby dróg oddechowych. Wiadomo, że czystek bardzo dobrze wiąże metale ciężkie, na przykład kadm, w związku z czym pomaga w odtruwaniu organizmom nałogowym palaczom, osobom pracującym w szkodliwych warunkach. Pity regularnie potrafi zapobiec nadmiernej potliwości, a także „poprawić” nieprzyjemny zapach potu. Można nim płukać jamę ustną, działa podobnie jak płyn do płukania ust po myciu zębów. Obniża poziom trójglicerydów, podnosi stężenie „dobrego” cholesterolu, dobrze wpływa na równowagę flory bakteryjnej. W czystku znajduje się bardzo dużo polifenoli, a to substancje, które zwalczają tak piętnowane w ostatnim czasie wolne rodniki, w pewnym sensie odpowiadające za wiele różnych chorób, z nowotworami, miażdżycą, cukrzycą na czele (stres oksydacyjny wynikający z ich nadmiaru to czynnik potencjalnie chorobotwórczy, ale nie jedyny odpowiedzialny za zachorowanie). Na pewno jest świetnym dodatkiem do zbilansowanej zdrowej diety, natomiast wyniki badań nie potwierdzają niektórych przypisywanych mu właściwości, przykładem skuteczność w leczeniu boreliozy (sam zapach czystka działa natomiast odstraszająco na kleszcze, może więc być wykorzystywany profilaktycznie, może być też środkiem uzupełniającym terapii farmaceutycznej na boreliozę), dny moczanowej czy problemów z tarczycą.

Czystek – przeciwwskazania

Stosując się do powszechnej zasady w ziołolecznictwie, a więc do nie przekraczania zalecanych dawek czystka, nie narażamy się na żadne poważniejsze skutki uboczne jego działania. Przeciwwskazaniem może być stosowanie go i potencjalne reakcje z lekami zażywanymi przy chorobach przewlekłych, tutaj lepiej skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą; przykładem leki obniżające poziom cukru we krwi, które z czystkiem mogą zadziałać synergicznie, sam czystek bowiem redukuje insulinoodporność. Brak wiarygodnych danych na temat wpływu na kobiety w ciąży i karmiące, na wszelki wypadek w opinii niektórych lekarzy znajdziemy zalecenia unikania w tym czasie suplementów i naparów z czystkiem. Inne źródła dla odmiany sugerują, że jest dobrze tolerowany nawet przez niemowlęta powyżej 3 miesiąca życia – prawda jest taka, że nikt nie doniósł o skutkach ubocznych w takich przypadkach, ale też nigdy nikt nie wykonał badań na takiej grupie, większość testów czystka prowadzono na zwierzętach lub in vitro. Zdarzają się natomiast sporadyczne przypadki uczulenia na czystek, wtedy dochodzi do reakcji alergicznych.

Skutki uboczne stosowania czystka

Poza rzadkimi reakcjami alergicznymi po uczuleniach nie opisano poważnych skutków ubocznych stosowania czystka. Teoretycznie pity w bardzo dużych ilościach mógłby spowodować anemię i zaburzyć przyswajanie żelaza. Wiele mówi się o właściwościach rakotwórczych czystka, to jednak tylko popularny internetowy mit. Nieco inaczej ma się sprawa z czystkiem wawrzynolistnym, mniej popularnym w fitoterapii – w tym przypadku w badaniach na gryzoniach zaobserwowano, że duże dawki uszkadzają wątrobę; człowiek musiałby jednak zafundować sobie naprawdę wielkie dawki tej rośliny, by skutek był podobny, to w praktyce warunek niemal nie do spełnienia.

Jak pić czystek?

Czystek można kupić w aptece czy w sklepie ze zdrową żywnością zazwyczaj jako susz lub saszetki z suszem. Przyjmuje się, że czysty susz ma większą wartość. Kupując zwracajmy uwagę, skąd susz pochodzi, czystek rosnący w optymalnych warunkach – suchy klimat, dużo słońca – zawiera więcej prozdrowotnych składników niż ten uprawiany w szklarniach. Dobrym wyborem jest więc kraj pochodzenia Grecja czy Turcja. Trzeba tez przyjrzeć się formie suszu – najlepszy zawiera dużo liści, jak najmniej rozdrobnionych, a mało łodyżek. Zalewa się go gorącą wodą i zaparza między 5 a 10 minut. Nie powinno się przekraczać dawki podanej przez producenta, to najczęściej 2 lub 3 filiżanki dziennie. Nie zaleca się popijać nim posiłków, może to zakłócać przyswajanie innych substancji odżywczych. Jak wszystkie zioła, czystek jest skuteczny tylko wtedy, gdy pijemy/zażywamy go regularnie, przez okres około miesiąca, jednorazowa dawka nie ma żadnego wpływu na zdrowie.

Herbata z czystka

Herbata z czystka ma dokładnie takie samo działanie, jak kapsułki z tą rośliną. Znajdą się jej zwolennicy i przeciwnicy – ma gorzkawy posmak i dość mocny ziołowy aromat, co niektórych może zrażać. Można go jednak wyeliminować lub osłabić dodatkami smakowymi, miodem, plastrem pomarańczy, cytryny, imbirem itp.