Morfologia krwi – jak się przygotować, ile kosztuje, wyniki

Co to jest morfologia krwi?

Morfologia krwi, inaczej nazywana hemogramem, to badanie pomocne w ustaleniu ogólnego stanu zdrowia, a także wskaźnik diagnostyczny różnych schorzeń. Badania wykonuje się po pobraniu 5 ml krwi z żyły, zazwyczaj łokciowej. Badane są podstawowe składniki krwi, dzięki którym organizm może prawidłowo funkcjonować. Morfologia wykonywana jest osobom w każdym wieku, również noworodkom, bardzo ważne są badania wykonywane w czasie ciąży (wtedy morfologia powinna być wykonywana co miesiąc).

Podstawowe badanie obejmuje ilość erytrocytów, czyli czerwonych krwinek (oznaczenie RBC), leukocytów, a więc krwinek białych (WBC), hemoglobiny (Hb), hematokrytu (Ht – to stosunek czerwonych krwinek do objętości całej krwi) oraz płytek krwi (PLT). Niekiedy wykonuje się tak zwaną pełną morfologię, poszerzoną o MCV (wielkość czerwonych krwinek), MCH (zawartość hemoglobiny w krwinkach), MCHC (stężenie hemoglobiny w erytrocytach), RDW (różnice objętości między krwinkami), MPV (średni rozmiar płytek krwi), PDW (różnice objętości między płytkami), P-LCR (ilość dużych płytek). Pełna morfologia pomaga ustalić, jak powstają nowe krwinki, czy proces ten zachodzi prawidłowo. Czasem do badania WBC dochodzą dodatkowe dane, wchodzące w skład tak zwanego leukogramu, nazywanego potocznie rozmazem. Ustalana jest wtedy ilość neutrofili (Neu, Neu%), bazofili (Ba, Ba%), eozynofili (Eo, Eo%), monocytów (Mo, Mo%) i limfocytów (Ly, Ly%).

Wskazania do morfologii

Badania morfologii krwi można robić albo profilaktycznie, w zależności od wieku co 1-3 lata, jako formę badań okresowych, dzięki którym mogą wyjść jakieś niepokojące zmiany w organizmie. W przypadku niedokrwistości takie badania powinny być wykonywane częściej, o ich ilości decyduje lekarz. Wskazaniem do wykonania morfologii mogą być na przykład nocne poty, długotrwałe zmęczenie, utrata apetytu lub wagi, podniesiona temperatura itp. Najczęściej morfologia krwi zostanie nam zlecona w przypadku przeróżnych stanów chorobowych, przede wszystkim stanów zapalnych i infekcji, spadków odporności, ale też podejrzeń o anemię czy nadmierną krzepliwość mogącą skończyć się zakrzepicą. Niekiedy morfologia zlecana jest kilkukrotnie, co daje lekarzowi obraz tego, czy choroba się rozwija lub czy dana terapia jest skuteczna, i na ile.

Jak się przygotować do morfologii krwi?

W zasadzie jedynym wymogiem jest przyjście na zabieg na czczo, w godzinach porannych. Najlepiej przez 8-12 godzin przed zabiegiem powstrzymać się od jedzenia, a kolację zjeść w miarę wcześnie i dobrze, by była lekkostrawna. Przed pobraniem krwi można wypić niewielkie ilości wody (mniej więcej szklankę, jest to nawet zalecane, gdyż krew będzie rzadsza i łatwiej można będzie ją pobrać), natomiast do 12 godzin przed pobraniem nie można pić kawy, herbaty, napojów zawierających kofeinę. Najlepiej także przez 2-3 dni przed badaniem nie pić napojów alkoholowych. Ważne, by zgłosić lekarzowi wszystkie zażywane na stałe leki, te bowiem mogą zafałszować wyniki morfologii. Jeśli uprawiamy jakiś sport, ćwiczymy coś regularnie, w dzień przed pobraniem powinniśmy sobie mocniejszy wysiłek fizyczny odpuścić, zaś przed samym pobraniem najlepiej kilkanaście minut spędzić w pozycji siedzącej.

Wyniki morfologii – normy i interpretacje

Przede wszystkim trzeba pamiętać, że różne laboratoria stosują różne metody badań. Tak więc normy z jednego laboratorium wcale nie muszą odpowiadać tym z innego, a nie ma jednej przyjętej skali. Dlatego należy patrzeć na zaznaczone w wykresie skale przyjętych norm, widełki pokazujące prawidłowy wynik „od do”. Jeśli któryś z wyników zostanie przekroczony, będzie za nim widniała strzałka w górę, jeśli wynik jest zbyt niski, strzałka w dół (czasem pojawia się też odmienny kolor, na przykład nieprawidłowy wynik jest zaznaczony na czerwono). Analizując wynik morfologii, trzeba jeszcze wziąć pod uwagę płeć, wiek, zażywane leki itp., nie jest więc to łatwe, tym bardziej że jeden podniesiony parametr może się okazać standardem lub na przykład wskazywać na stan zapalny (jeśli mamy kaszel, gorączkę to wiadomo, że jest stan zapalny i taki wynik jest oczywisty), czasem kilka przekroczonych norm daje dopiero lekarzowi pogląd na temat choroby.

Najczęściej przekroczone są liczby leukocytów – to znak stanu zapalnego, nawet białaczki, choć również może wskazywać na przykład na jakiś niedawny uraz, stres, ciążę, nadmierny wysiłek fizyczny przed badaniem. Za mała liczba białych krwinek często jest wynikiem zażywania jakichś leków, może też oznaczać, że niedawno zmagaliśmy się z wirusem (ale równie dobrze może wynikać z niedawnego krwotoku albo anemii). Innymi możliwościami są choroby autoimmunologiczne, nowotworowe, zaburzenia związane ze szpikiem kostnym. Zwiększona lub zmniejszona liczba płytek krwi to już bardzo szerokie pole do interpretacji, od niedokrwistości, przez infekcje po alkoholizm, ale i zażywanie niektórych leków czy choroby dziedziczne i przebyte zabiegi, tak więc trzeba ją jeszcze zestawić z objawami u pacjenta i porównać z innymi danymi morfologii, czasem uzupełnić o kolejne badania szczegółowe. Podwyższone limfocyty to najczęściej toczący się stan zapalny, zakażenia, czasem wskazanie do możliwej choroby nowotworowej. Zbyt mała liczba limfocytów oznacza problemy z odpornością, choroby związane z takimi zaburzeniami (AIDS), ale też i przykładowo toczeń rumieniowaty. Wzrost limfocytów najczęściej wskazuje na infekcje wirusowe, natomiast wzrost monocytów na infekcje bakteryjne. Dość istotna jest też ilość eonzynofili, związanych bardzo często ze stanami alergicznymi, astmą, atopowym zapaleniem skóry, zaburzeniami w pracy układu pokarmowego.

Jak widać, interpretacja diagnostyki z morfologii nie jest oczywista, dlatego lepiej zostawić to lekarzowi, nie podejmując się własnej analizy z wykorzystaniem internetu (a znajdziemy na nim także tak zwane kalkulatory wyników badań krwi, które po wpisaniu danych wykażą, czego za dużo, a czego za mało, gdyby nie było to jasno oznaczone) – może to zaoszczędzić wielu nerwów i nieuzasadnionych obaw. Jeśli natomiast na własną rękę zrobiliśmy morfologię profilaktycznie, wszelkie odchylenia od normy powinny wzbudzić czujność i mogą być przesłanką do wizyty w gabinecie lekarskim.

Ile kosztuje morfologia krwi?

Morfologia krwi może być wykonywana na zlecenie lekarza na NFZ, skierowanie takie jest wystawiane w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, jeśli lekarz ma ku temu podstawy (stan chorobowy, niepokojące objawy, ale i w sytuacji, gdy dawno się nie badaliśmy, a chcielibyśmy to zrobić) – w takiej sytuacji jest bezpłatne, wykonywane w przychodni, w której jest punkt pobrań, ewentualnie w szpitalu, jeśli w nim akurat przebywamy. Morfologię można także wykonać odpłatnie, prywatnie, w punktach przyszpitalnych, przy laboratoriach, ale i w placówkach POZ. Nie jest to drogie badanie, można wybrać wersję podstawową lub z rozmazem, co jest nieco droższe, ale cena ogólnie waha się między kilka a kilkanaście złotych. Wyniki są dostępne do 24 godzin od badania (może to trwać dłużej, gdy placówka zleca badanie firmie zewnętrznej), często także w wersji online.