Owsiki – objawy i leczenie u dzieci i dorosłych

Czym są owsiki?

Owsiki ludzkie to robaki, a konkretnie nicienie, które są pasożytami atakującymi wyłącznie człowieka. Po zarażeniu zagnieżdżają się w jelicie grubym żywiciela, jego wyrostku robaczkowym, czasem też w końcowym odcinku jelita cienkiego. Żywią się substancjami pobieranymi, a w zasadzie wysysanymi, z treści jelitowych. Bardzo szybko się mnożą – samica owsika składa do 12 tysięcy jaj, z których wykluwają się larwy, a te już po kilku godzinach osiągają zdolność inwazyjną. Owsiki spotykane są na całym świecie, ale najczęściej w umiarkowanej strefie klimatycznej, więc między innymi w Europie.

Jak dochodzi do zarażania owsikami?

Owsica to jedna z tak zwanych chorób brudnych rąk. Zarażamy się jajami, które trafiają do organizmu drogą pokarmową – przenoszone są na brudnych dłoniach, którymi następnie coś jemy lub wkładamy je do ust. Z tego tez powodu najczęściej zarażają się nimi dzieci w wieku przedszkolnym, które jak wiadomo brudzą sobie dłonie w czasie zabaw, a nie zawsze potem je myją, poza tym już przy zabawie czasem wkładają, zwłaszcza te najmłodsze, palce lub różne przedmioty do ust. Jaja takie mogą się znaleźć dosłownie wszędzie, na wszystkich przedmiotach domowego użytku czy pościeli, klamkach, zabawkach, a nawet na dotkniętych artykułach spożywczych czy w źle umytej po kąpieli wannie. Drapiąc się chory nieświadomie roznosi owsiki dalej, po stwierdzeniu owsicy u jednego z domowników najlepiej poddać leczeniu wszystkich, istnieje bowiem wiele przesłanek, że także są zarażeni. Rzadszą formą zakażenia jest zarażenie drogą kropelkową. Może do tego dojść, ponieważ jaja owsików są maleńkie i bardzo lekkie, więc mogą się unosić w powietrzu, mieszać z kurzem. Owsiki na powierzchni różnych przedmiotów czy ubrań mogą żyć nawet przez 2-3 tygodnie!

Jak wyglądają owsiki i jaja owsików?

Owsiki wyglądają jak cienkie białe niteczki. Samice owsików są większe, mogą osiągać ponad 1 cm długości (i żyją dłużej, do miesiąca), samce są natomiast maleńkie – 3 mm (i umierają bezpośrednio po zapłodnieniu jaj). Jaja owsików wyglądają jak spłaszczone ziarenka, są dostrzegalne tylko pod mikroskopem.

Owsiki – objawy

Owsiki wywołują chorobę zwaną owsicą lub też enterobiozą. Jej przebieg może się różnić w zależności od ilości pasożytów, a także ogólnego stanu zdrowia i odporności zakażonego. Najbardziej rozpoznawalnym objawem owsicy jest silny świąd w okolicy odbytu, w związku z czym chory nie najlepiej sypiają, budzą się w nocy, co prowadzi z kolei do ogólnego rozdrażnienia, zaburzeń w koncentracji. Świąd odbytu jest efektem wędrówek samic owsików, które, najczęściej w godzinach wieczornych i nocnych, składają tam właśnie jaja. Mogą się jednak pojawić także inne objawy owsicy: bóle brzucha, nudności, zapalenia skóry i wysypki (reakcja alergiczna na toksyny owsików), zaburzenia w wypróżnianiu. Dość charakterystycznym i częstym objawem jest zgrzytanie zębami przez sen. Owsiki mogą wywoływać ponadto zapalenie narządów płciowych (dzieje się tak, gdy samice owsików przypadkowo dostaną się w okolice pochwy lub do niej), a także zapalenie wyrostka robaczkowego. W sytuacji, gdy żywiciel jest osłabiony, ma słabą odporność, a robaków jest dużo, w przypadku nieleczonej owsicy – mowa przede wszystkim o dzieciach – może nawet dojść za zahamowania rozwoju, zarówno fizycznego (spadek masy ciała, brak apetytu, bladość skóry), jak i psychicznego.

Objawy owsicy są takie same u dzieci, jak i dorosłych, ale w tym pierwszym przypadku bywają bardziej nasilone.

Leczenie owsicy u dzieci i dorosłych

Sam świąd w okolicach odbytu pojawiający się w godzinach wieczornych i nocnych już jest znakiem ostrzegawczym, po którym dobrze jest zrobić wymaz z okolic odbytu na obecność pasożytów. Test na owsiki jest łatwy do wykonania, na badane miejsce przykleja się specjalną taśmę, do której przyklejają się z kolei jaja owsików. Wykonuje się go standardowo w godzinach porannych, przed kąpielą i przed pierwszym wypróżnieniem, przez 3 kolejne dni; sam test nie daje 100% diagnozy, czasem więc zlecone zostanie ogólne badanie próbki kału (w tym przypadku wykryte zostać mogą nie tylko owsiki, ale i inne pasożyty). Zdarza się, że można dostrzec owsiki w kale, wijące się białe niteczki, ale to już oznaka, że choroba jest w zaawansowanym stadium i robaków jest naprawdę dużo.

Leczenie jest dość proste. Chory na owsicę przyjmuje pojedynczą dawkę leku przeciw pasożytniczego wydawanego na receptę lub też dostępnego w zwykłej sprzedaży. Porcja jest jednorazowa niezależnie od wieku pacjenta, ma formę tabletek lub syropu/zawiesiny. Musi on także zwracać większą uwagę na higienę. W dniu podania leku najlepiej wysprzątać mieszkanie, wyprać wszystkie używane ubrania, wyczyścić miejsca i przedmioty, z którymi chory miał jakąś styczność. Terapia zwyczajowo jest powtarzana po dwóch tygodniach, gdyż owsica ma skłonność do nawracania, a także do autoinwazji (ta sama osoba drapie swędzące miejsce, a następnie w efekcie braku higieny przenosi jaja owsików do ust). Wiele osób po przyjęciu leków przechodzi na specjalną dietę, która wspomaga leczenie. Zaleca się wówczas ograniczenie spożywania węglowodanów, a zwiększenie ilości białek i błonnika. Dobrze jeść dużo owoców i warzyw, razowe pieczywo, produkty zbożowe (kasze). Przeciw pasożytom działa wiele ziół – wrotycz, piołun, czosnek, czosnek niedźwiedzi – ale powinny być raczej środkiem wspomagającym farmaceutyki, tym bardziej, że nie każdy może je zażywać.

Jak zapobiec zakażeniu się owsikami?

Najlepszą formą zapobiegania owsicą jest dbanie o higienę, przede wszystkim dokładne i częste mycie rąk. Dotyczy to głównie dzieci, które trzeba uczyć tego od najmłodszych lat. Ręce należy umyć po zabawie, a już przede wszystkim w plenerze, po skorzystaniu z toalety, przed jedzeniem. Do grupy ryzyka zalicza się wszelkie osoby, które mają styczność z dziećmi, a więc pracowników żłobków, przedszkoli i szkół. Kolejne metody zapobiegawcze także związane są z higieną – mowa o myciu owoców i warzyw przed jedzeniem, unikaniem pokarmów niewiadomego pochodzenia czy jedzonych wspólnie z innymi, a także obcinaniu paznokci na krótko, to pod nimi najczęściej przenoszone są jaja owsików. Trzeba często zmieniać bieliznę, myć zabawki, które używane były w piaskownicy lub zabierane do przedszkola, prać pościel i ręczniki w wysokich temperaturach (w przypadku podejrzenia owsicy najlepiej je wygotować).